Scribbler
Thursday 9 May 2024
The Miss Fit
Wednesday 8 May 2024
The Maratha Century
The future looked very bleak after sad demise of Chatrapati Shivaji in 1680. After short struggle to the throne Chatrapati Sambhaji did his best to salvage whatever was left in the turbulent times of era after Chatrapati Shivaji. The British in Bombay (Salsette), the Portuguese in Konkan belt, the Mughals attacking from the north and south. It was all a chaos and the Swarajya was still in its nascent stages and had to go through a lot before it became the Samrajya (the dream of Chatrapati Shivaji). From 1680 to 1689 it was Chatrapati Sambhaji who tried to protect and set the base for the future Maratha Century. His sad demise result from the inhuman torture ordered by Aurangzeb became an inspiration for the future Samrajya.
With a loss on all fronts and seeing his ambitious plans fail with his own eyes the Alamgir Aurangzeb died in Deccan in the year 1707, this started the famous Mughal legacy of the battle for the Peacock throne amongst the contendors which resulted into some respite for the battle torn Maratha public. Though the Maratha army was successful in defeating the treacherous plans of Alamgir Aurangzeb the fight has had a significant impact on the entire Deccan province and most importantly the Swarajya. The battle for Delhi allowed the Marathas to make some profits in the process through dilplomacy which gave rise to the Peshwa Balaji Vishwanth Bhat. The position of Peshwa was not new for the Marathas even Chatrapati Shivaji had a Peshwa named Moropant Pingale (the first Peshwa of te Maratha Empire). The only change which happened after Balaji Vishwanth Bhat was that his Peshwaship became a hereditary position. Though it became hereditary tranfers within the Bhat family all the Peshwas were deserving and had their contributions in the journey from Swarajya to Samrajya.
Balaji Vishwanth Bhat started his dominance in the Maratha Empire during the reign of Chatrapati Shahu. He was at first granted the title of Senakarte literally meant the person who will manage the administration of the Army. Later in 1713 Chatrapati Shahu elevated him to the position of the Peshwa. His Peshwaship lasted till 1720 which later was granted to Bajirao Ballal whose Peshwaship lasted till his death in 1740. Bajirao had a lasting impact on the 18th century India with artistic cavalry warfare. He used a perfect mix of diplomacy (hereditary learning from his father) and the art of warfare. He is known to have won 20 battles in his tenure of 20 years as the Peshwa. The undefeated general of the Maratha forces under Chatrapati Shahu.
Post his death his son Balaji Bajirao (better known as Nanasaheb Peshwa) was granted the Peshwaship by Chatrapati Shahu. We can very well say that in his Peshwaship the Swarajya became the Samrajya the dream of Chatrapati Shivaji. The Maratha dominance was from Attock (present day Pakistan) in the north western India to Cuttak in the East and from Kumaon mountains in the north to Kaveri in the south. 1740 to 1761 was the Peshwaship period of the master administrator and diplomat Nanasaheb Peshwa. During his tenure Pune was the defacto capital of the Maratha Empire and this period is considered to be the most glorious period in the history of the city. He is known for his love for the city and the care for its people. 1761 the third battle of Panipat and the loss of the Marathas led to the death of Nanasaheb, it was more the guilt for not being able to save his brothers than the loss in the battle that resulted into his death.
1761 to 1772 was the Peshwaship of Madhavrao Peshwa the son of Nanasaheb. His 11 years as Peshwa saw the rebirth of the Maratha Confederacy from the ashes of Panipat. In his short tenure and the internal tussle between him and his ambitious uncle Raghunathrao (Raghoba son Bajirao Ballal and younger brother of Nanasaheb) Madhavrao was able to stable the ship of the Maratha Confederacy and bring back the glory of the Samrajya. History makes you think of "what if stories" this is one of those "What if Madhavrao Peshwa not die at the age of 27" may be a topic of some other day for now let's get back to reality.
1773 to 1800 was a period when there were too many unfateful events in the Maratha Empire. The ambitious Raghoba and his wife Anandbai created some strange set of events which resulted into Narayanrao the next Peshwa after Madhavrao die at the hands of his own infantry men. This event in the Maratha history is well known by the epithet "DHA cha MAA". An unfateful event which when reading you will question as to why such greed for power, but then in hindsight we always feel that things could have got better managed.
Later we see some years of Raghoba as the Peshwa, his long standing wish of enjoying the Peshwaship finally became a reality but it did not last long. The tables turned and this ambitious son of Bajirao Ballal who had such an impactful career before the unfortunate death of Narayanrao spent the rest of his life in an abyss. He did make a few attempts to regain power with the help of the British but was never successful again.
An important character in this time of 1773 to 1800 was not the Peshwa but his Phadnis named Balaji Janardan 'Nana' Phadnis (a Minister in the Peshwa administration) whose position in the Maratha Confederacy gave him an opportunity to enjoy even a bigger influence on things than the Peshwa. (He was the regent for the next Peshwa Sawai Madhavrao son of Narayanrao.)
He was witness of the lost battle of Panipat in 1761, came back to Pune with scars of the war and later with his intellect became the most influential of the Ministers in the Maratha Confederacy. He made sure that the tumultuous years from 1773 until his death in 1800 the control on the Confederacy was intact. Never led an army but had the wit to run the whole empire through his negotiation and diplomacy skills.
The events listed above clearly convey the message that it was not the Mughals from whom the British took over the control of India because until the Maratha Confederacy was intact and dominant the British had no chance. However, as they say it quite right that all goods things have an end likewise in 1818 we have the transfer of power from the Peshwa to British after the end of third Anglo Maratha war and this became the beginning of the British rule on the whole of India.
Friday 22 March 2024
Swatantryaveer Savarkar
Wednesday 16 February 2022
Change is the only Constant
खूप दिवसांनी काल एका ताईशी बोलणं झालं त्यात तिने विषय काढला तो हिंदुत्वाचा. विचारत होती काय चाललंय तुमच्या भारतात, ही ताई ओमानची त्यामुळे तिच्यासाठी तर हे सगळं वेगळंच आहे. हिंदू मुस्लिम राडे, लव जिहाद कायदा आणि एकूणच आपल्याकडचे सेक्युलरीझ्म. तशी ती काय कट्टर वगेरे नाही पण मुळात त्यांच्याकडे अशी विचारसरणी असतेच. माझ्या डोक्यात विचार येतो की आपण हिंदुत्व समजवायला कमी पडलो का? तर याचे उत्तर हो असेच म्हणावे लागेल. नुकतंच "Half Lion" वाचून झाले आहे त्यामुळे डोळ्यासमोर पमूलपार्थी वेन्कत नरसिम्हा राव PV (आपल्या भारताचे दहावे पंतप्रधान) आले याला कारण म्हणजे पंतप्रधान पदी असताना त्यांना "बाबरी" दिव्याला सामोरे जावे लागले तसाच प्रत्येक हिंदू कधीना कधी कोड्यात पडतो.
आपल्याला आपल्या धर्माबद्दल किती माहिती आहे? एखाद्या पर-देशातल्या व्यक्ती ने जर विचारलं हिंदू धर्म म्हणजे काय तर आपण काय सांगतो, पर-देशातला कशाला एखाद्या लहानमुलाने जरी विचारलं तरी प्रत्येक जण वेगळ्या वेगळ्या पद्धतीने उत्तर देईल. हे स्वातंत्र्य आपल्याकडे आहे म्हणूनच आपण असे कोड्यात पडतो. PV ना ज्या दिव्यातून जावे लागले त्याचे पण कारण आपली बाजू निटपणे मांडता न येणे असेच मी समजतो. काही वेळेला समोरचा मनुष्य ऐकून नाही घेणार किंवा त्याला कळणार नाही म्हणून आपण त्या गोष्टीला खूप सिम्पलीस्टीक पद्धतीने समजवायला जातो आणि मग हनुमान म्हणजे कोण विचारलं की Monkey God सारखी उत्तरं दिली जातात.
Monday 28 December 2020
ओमान चा दादा
इतकी वर्ष उलटली तरी आठवते आणि सगळं डोळ्यासमोर काल परवाच झाल्यासारखे वाटते ते मी मस्कत ला गेलो तेव्हाचा आईचा चिंताक्रांत झालेला चेहरा,आईबाबा दोघेही मला विमानतळावर सोडायला आलेले.बाबा होते खमके पण त्यांच्या पण मनात असणारच हा प्रश्न की माझे कसे होईल. मी तसं फार कधी मान्य नाही करत पण घरात शेंडेफळ असल्याकारणाने माझे नेहमीच लाड व्हायचे आई, आजी,बाबा,दादा मग सायली आल्यावर ती पण त्या पंगतीत समाविष्ट.त्यामुळे सगळ्यांची चिंता ही की माझं कसं होणार?
पहिली नोकरी आणि त्यात ती ओमान सारख्या मुस्लिम देशात सगळेच नवीन अनुभव आणि त्याला जोडून असलेली धर्मांतराची भिती. आमच्या घरातील वातावरण तसं पुढारलेलं माझी आजी तर स्वतःच आमच्या बरोबरीने अंडी खाणारी, पण खाणं एकवेळ समजू शकतो पण धर्मांतरण हे माझ्या घरी देखील खपवून घेतलं नसतं कोणी. ही सगळी चिंता दूर करणारा माझा "ओमान चा दादा - अब्दुल". माझी आणि अब्दुल ची मैत्री तशी कामानिमित्त झाली आणि मग ती वाढत गेली इतकी की मी त्यांच्या घरातील एक सदस्य होऊन गेलो. मी त्याला ओमान चा दादा हे नाव ठेवलेलं फक्त घरीच माहिती आहे, हे त्याला देखील कधी सांगितले नाही.
अब्दुल मूळचा पाकिस्तानी पण जन्माने ओमानी आहे याचे कारण, एकोणाविसशेसाठच्या दशकाच्या अखेरीस अब्दुलच्या वडिलांची नेमणूक ओमानच्या सुलतानचे प्रमुख सल्लागार म्हणून झाली, आणि काही वर्षांनी ही सगळी लाहोरची पंजाबी बसरा मंडळी ओमानी झाली. सुलतानचे सल्लागार म्हणून देशात नावलौकिक होताच आणि अनेक मोठ्या माणसांशी ओळखी होत्या. (हल्लीच्या भाषेत सांगायचे तर वट होती त्यांची.) हे सगळे असूनदेखील कधीही त्या गोष्टीची घमेंड दिसली नाही, त्या ओळखीचा कधी गैरवापर केलेला माझ्यातरी पाहण्यात नाही. आता कित्येक वर्ष ओमान मध्ये वास्तव्य असून देखील त्यांची सगळ्यांचीच पाकिस्तानशी नाळ जोडलेली आहे, आपल्या संस्कृतीचेच ते वेगळेपण आहे की माणूस कितीही दूर गेला तरी भारतीयता त्याच्यातून जात नाही. काळानुसार थोडे बदल झाले आहेत पण तरी भाषा, रिती, पद्धती या सगळ्या पटकन नाही बदलत. लाहोरशी अजूनही सगळ्याच बसरा मंडळींचा संबंध आहे आणि हा अजून दृढ व्हावा या हेतूने असावे अब्दुलच्या वडिलांनी त्याला लाहोर ला शिकायला ठेवले होते. कॉम्पुटर ग्राफिक्स शिकलेला अब्दुल आणि ज्याला कॉम्पुटर वापरता तर येतो पण त्यातल्या टेक्निकल गोष्टी यत्किंचितही कळत नसलेला असा मी कसे मित्र झालो याचे कारण कळत नाही.
आमची पहिली भेट Shell च्या कॅन्टीन मधली, टिपिकल ओमानी डिशडाशा घातलेला उंच पंजाबी बांधा असलेला एक माणूस डोळ्याला चष्मा आणि डोक्यावर ओमानी टोपी घातलेला चक्क हिंदीत बोलतोय हे बघून आश्चर्यच वाटले. तसं ओमानी हिंदी बोलतात हे मला नवीन नव्हतं कारण मी रुवीमध्ये (मस्कत मधील एक भाग जिथे माझे वास्तव्य होते) सगळीकडे हिंदीच ऐकले होते, पण ऑफिस मध्ये अजूनतरी ऐकलं नव्हतं काही ठराविक भारतीय आणि पाकिस्तानी होते पण त्यापलीकडे हिंदी नाही. तसा अब्दुल मला नवीन नव्हता. कामासाठी आमचे बोलणे व्हायचे पण ते इंग्लिश मध्ये, Shell च्या ऑफिस मध्ये ओमानी डिशडाशा आणि हिंदी हे जरा अजब कॉम्बिनेशन वाटलं. इंग्लिश शाळेतून शिकलेला मी पण हिंदी, मराठी म्हणजे कंफर्ट झोन त्यामुळे का कुणास ठाऊक मी त्या अब्दुल वाल्या लंच ग्रुप मध्ये शिरलो. बाकी फरक कितीही असले तरी दोन आवडी एक सारख्या होत्या एक म्हणजे फुटबॉल (टीव्ही समोर पाय पसरून मॅच बघणे) आणि सिनेमा आणि या दोन्ही गोष्टींमध्ये पंजाबी दिलदार पणा खूप अनुभवला. बाकी कशात रस न घेणारा अब्दुल फूटबॉलची मॅच म्हणलं की कधीही तयार मग ते कितीही वाजता, आत्ता कशाला, फर्स्ट हाफ बघू मग मला झोपायचे आहे, ही असली मिळमिळीत कारणं कधीच नाही.
असाच एकदा फूटबॉलची मॅच बघायला गेलेलो असता माझी काकुंची आणि सादिया भाभिंची भेट झाली, त्याआधी अब्दूलने काकूंना माझ्याबद्दल सांगितले होतोच, कारण त्या माझ्यासाठी घरचं जेवण पाठवायच्या. असे लाड नातेवाईक पण करणार नाहीत असे न भेटलेल्या माझ्यासारख्या एका मुलाचे होत होते. पहिल्यांदा भेटल्यावरच काकूंना नमस्कार केला आणि त्यांना म्हणालो की आंटी आपने खाना भेजा था उसकेलिये thankyou तर एकदम त्यांना भरूनच आले. मला म्हणाल्या अब्दुल का दोस्त है तू तो तू भी मेरे बेटे जैसा है. त्या भेटी नंतर माझे त्यांच्याकडे बऱ्याचदा जाणं झालं. नेहमी गेलो की काकूंनी काहीतरी भन्नाट बनवलेलं खायला मी असायचोच. अब्दुलपेक्षा माझेच लाड जास्ती होतायत असे वाटू लागायचे. २०१७ साली जेव्हा आई, बाबा, दादा, सायली आणि स्पृहा मस्कत ला आले होते तेव्हा तर अब्दुलने आणि बाकी बसरा मंडळींनी केलेले आदरातिथ्य सगळ्यांना एक सुखद धक्का देऊन गेलं. घरी सगळ्यांना माहिती होतीच बसरा फॅमिलीची पण स्वतः अनुभव घेतला सगळ्यांनी, काकूंना पण खूप आनंद झाला होता तो सगळा उत्साह आणि आनंद त्यांच्या व्यवहारात दिसत होता.
माझे लग्न ठरल्याचे कळवले आणि पत्रिका देण्यासाठी म्हणून जेव्हा काकूंना भेटलो तेव्हा तर त्यांचा हिरमोड झाला कारण लग्नाला यायची कितीही ईच्छा असली तरी देखील येता येऊ शकत नव्हत्या,विसा(visa) मिळणार नाही हे नक्की होते कारण ओमानी असून देखील मूळ पाकिस्तान,अशक्य नसलं तरी खूप खटाटोप असतो त्या सगळ्याचा आणि एकदा का तुम्ही भारतात गेला आहात हे पासपोर्ट वर दिसलं की पाकिस्तान ला जायचे वांदे होणार हे काही नवीन सांगायला नको. एप्रिल २०१८ साली परत यायच्या आधी आम्ही बरेच फिरलो ज्या गोष्टी बघायच्या राहून गेल्या होत्या त्या सगळ्या नाही झाल्या पण जेवढा वेळ होता त्यात समाधान मानले आम्ही. परत यायच्या दिवशी मस्कत विमानतळावर हा माझा ओमान चा दादा मला सोडायला आला होता. खूप दिलं या बसरा फॅमिलीने, न मागता एक दादा मिळाला, खूप लाड करणाऱ्या काकू मिळाल्या, एक वाहिनी मिळाली आणि तिकडे देखील छोटीशी स्पृहा होतीच तिचे नाव हिबा.
या सगळ्यांची परत भेट कधी होईल का नाही या विचारतच मी आणि नमिता मे २०१८ ला चेन्नईला स्थायीक झालो, आणि माझे भाग्य म्हणून पुन्हा एकदा ओमान ला जायची संधी मिळाली. या वेळी मात्र हे वास्तव्य फक्त १५ दिवसांचे होते. आम्ही ६ ऑक्टोबर २०१९ ला पोचलो तेव्हा पुन्हा अब्दुल आम्हाला मस्कत विमानतळावर न्यायला आला होता आणि या वेळी काकूंना नमिता पण भेटणार होती.
Thursday 7 May 2020
Separation of Military and State
Friday 3 April 2020
लॉकडाऊन उपक्रम
The Miss Fit
Today I am again stuck in the memory lane not sure why but then, getting the flashback of all the experiences which somehow made me realize ...
-
The future looked very bleak after sad demise of Chatrapati Shivaji in 1680. After short struggle to the throne Chatrapati Sambh...
-
1. He was the first freedom fighter who described the 1857 struggle as the First war of Indian Independence. Before that and even now the Ma...
-
खूप वाटतं शुद्ध भाषा वापरावी पण खरंच ते शक्य आहे ? माझं स्वतःच म्हणाल तर नुसता विचार देखील अवघड आहे। या वरच्या व...